II
Ukit
A: Kamandag
Noviembre 18, 1630
Sevilla, Espanya
Panaka-naka na lang ang gumagala sa makitid na kalsadang yari sa tisa at nasa tapat mismo ng aming terraza, sa bawat giwang ng mga tisa ay naroroon pa rin ang multo ng madugong pakikibaka ng mga kristiyanong kastila laban sa mga Muslim sa kasagsagan ng Reconquista, nasundan pa ng karumal-dumal na krimen ng Inquisition, halos araw- araw ay may mga sinusunog sa harap ng mga mapanuligsang madla at mga mapanghusgang pari. Karamihan sa mga nabibiktima ay yaong mga pinag-hinalaang heretiko, mga mangkukulam, mga bampira na kampon ng prinsipe ng kadiliman at higit sa lahat ay ang mga kalaban ng banal na Iglesia katolika; kritiko ma't mga repormista.
Madalang na rin ang dalaw ng aking masugid na manliligaw - Ginoong Juan Miguel de Figueroa- Dominante ang pigura ng hitsura at brutal ang tayog ng mga pangarap mula sa bilugang mga mata, tipikal para sa isang tubong Granada. Sa loob ng labing-apat na taong panliligaw, ang ikot ng kanyang mga paningin ay walang anino ng pagsusuko kahit pa man ay kung ilang beses ko siyang binigo, patunay lamang na siya ay isang kastilang may mataas na dignidad, sagisag ng kaluluwang Iberiano [ Ang kamatayan ay mas marangal kaysa pagsuko ]. Mahigit labing-apat na beses ko na ring isinara ang aking pintuan sa pinaka-matamis niyang paanyaya, sukdulang pangarap ng mga kababaihan sa balat ng Sevilla, ang pakasalan ako sa sagradong dambana ng Kathedral de Santa Maria de la Sede.
Haka- haka sa bawat sulok ng mga kalye at mga tahanan, maging sa mga prominenteng panauhin sa Alcazar de Sevilla, " Isang napakalaking kabaliwan ang biguin ang seryosong paanyaya ng isang Ginoong nagmula pa sa dakilang angkan ng mga konkistador." Sumbat ng isang matandang- binatang si Senyor Aniceto Barrameda, nagkakape sa kanyang berranda sa tabi ng aming tahanan, pinagmamasdan na naman ako, habang sinasampay ang mga nalabhang damit kanina, siya ay yaong tipo ng kapit-bahay na ni sa napakadilim na bahagi ng panaginip ay ayaw mong makita, bukod sa napakahaba ng ilong ay napaka-manyakis pa. Minsan na itong nagkasala sa akin at di ko malimot-limot: Hahuli ko siyang binobosohan ako habang naliligo ng hubo at hubad, sinasabon ng aking mga kamay ang aking laman, pagkatapos kong maligo at magbihis, agad ko siyang pinuntahan, matapang na binalaan, " Sa susunod na mahuli kitang binobosohan ako, tiyak ay sa garote ka ng mga pari magkukumpisal!" Bigkas ko , damdamin ko ay nag-aapoy sa matinding galit habang hawak ko ang patalim na yari sa tanso. Kitang-kita kong nangangatog ang kanyang mga tuhod at ang mga mata ay nasisindak.
Aaminin ko, guwapong -guwapo si Juan Miguel de Figueroa, may pilak pa, bukambibig ng mga dalaga, maskulado niyang katawan ay laging laman ng mapupusok na mga imahinasyon, habam-buhay na bilanggo sa mga panaginip ng mga balong laging sabik sa mga maiinit na haplos. Mababaw raw ang sisid ng aking isipan, bigla kong isinara ang katok ng isang opportunidad na ang halaga ay higit pa sa isang baul na mga ginto. marahil ay dahil sa aking matibay na paniniwala at paninindigan, karangalan ko ay hindi nabibili ng ginto, puso ko ay hindi naa-akit ng mala adonis na pagmumukha, higit na mas mahalaga ay ang buong AKO; Kusa kong iginapos sa obligasyon at responsibilidad para sa aking lolang nag-aruga sa akin at ni ayaw kong mawalay sa kanya sapagkat ay mahal na mahal ko siya ng higit pa sa kahit sino man sa balat ng lupa.
Ang mas masaklap na biro ng buhay ay tuwing tinutukso ako ng aking pinakamatalik na kaibigan, " Ako raw ay isang babaeng umiibig sa babae rin!" isang nakakapikong biro , bukod sa ito ay isang mortal na kasalanang nilalabag ang doktrinang katolika ay isa rin itong kapansanan mula sa dumi ni Lucifer. Sa aking kapanahunan, ang kaparusahan nito ay kamatayan sa naglalagablab na apoy ng Inquisition, bigla ay nagtindigan ang aking mga balahibo, ibig ko mang magalit ay pilit ko siayng nginitian. Siya na lang ang natitiran kong kaibigan, iisa lamang ang kalsada ng aming kapalarang gumagapang sa matinik na kalye . Siya rin ang nag-iisang nilalang sa aming bayan na ang turin ko ay higit pa sa isang kapatid - Elena Theresa Torrecillas - Pareho ang antas namin sa lipunang kastila, ang kaibahan nga lamang ay mas kapuri-puri ang kanyang angking kagandahan, buhok niya ay nagmimistulang ginto kapag lumulubog na ang araw ng Andalucia, mga mata niya ay kulay azul, titig ng mga ito ay nakakatuhog ng mga kaluluwang natutulog sa kama ng pang-aakit. Tulad ko, hanggang ngayon ay wala rin siyang naging kasintahan dahil sobra itong metikulosa, sa wari ko ay nana-naginip ito ng napaka- impossible, ang magkaroon ng esposong nagmumula sa mga angkang may dugong bughaw.
Ang kabiguan ay hindi naging isang hadlang para kay Juan Miguel de Figueroa, bagkus ay naging isang uri ito ng pakikibaka, mas umigting pa at lalong uminit ang kanyang pakikitungo at nararamdaman sa akin, marahil ay dahil sa aking katibayan kaya siya ay lubusang naakit at nahulog sa bitag ng pag-ibig na hindi niya matatakasan. Subalit ay batid ko ang kanyang tunay na hangarin - Ang magtagumpay na mabihag ang aking puso at igagapos niya sa kulungang walang hangganang pagmamahalan- Tulad rin siya ng mga ibang kastilang kabalyerong nabubuhay sa ibabaw ng mundo, kilala ko ang bawat titik na nakaukit sa kanyang kaluluwa, walang ibang inaasam-asam kung hindi ay tagumpay at tagumpay lamang.
Animo ay isang titik gamma sa alpabetikong griyego ang hugis ng aming tahanan. Ang likurang bahagi ay ang paa ng titik, nakabalibag ngunit sa bandang dulo ay prominenteng nakatayo ang bilugang torre, walong metro ang taas at limang metro ang luwang, mula sa tuktok ay matatanaw ang mapayapang daloy ng tubig sa ilog ng Gudalquivir tungo sa mahiwagang karagatan ng atlantik,dire-diretso sa pintuang magbubukas ng masalimuot na landas ng makabagong kasaysayan ng Europa at ng buong mundo. Ang harapang bahagi naman ay ang katawan ng titik, mayroon itong makitid ngunit ay mahabang terraza, sa apat na sulok, salungat sa isa at isa ay may mga muebleng hugis baso na pinagpapatungan ng mga kandilang yari mismo sa Sevilla dahil ang aming bayan ay tanyag sa mga kandilang matagal maupod at mababango. Sa kaliwang sulok nito ay eleganteng nakaposisyon ang isang lamesa at may dalawang upuan, may mga nakakamanghang ukit - Pikit matang nagdadasal si San Pablo, lumuluhod sa harap ng hagdanan patungong langit- Ilang dipa lang ang layo mula sa lamesa ay ang pintuang pumapagitna sa dalawang malalaking bintanang hugis kuwadrado ngunit ang ibabawng mga ito ay nakahigis arko.
Ang dingding ay yari sa makapal na adobeng may kakaibang taglay, malabnaw na kulay azul ito tuing tanghaling tapat at nagiging kulay abo kapag papalubog na ang araw ng dapit-hapon, mas makinis ang balat nito sa loob ng aming tahanan kaysa balat nito sa labas, may kataasan ito mula sa shig hanggang sa bubungan para sa maginhawang bentilasyon at proteksyon din laban sa matinding init at sobrang lamig. Mala salamin sa kintab ang sahig na yari sa mga mubleng may iba at ibang hugis, hiyang sa klima ng katimugang Espanya.
Ang isa sa mga kuwarto kung saan ako isinilang ay ginawa ko itong imbakan ng mga regalo na aking masugid na manliligaw, paborito ko sa lahat ay ang mga makukulay na mga seda, iniligpit ko sa loob ng antigon aparador, isa sa mga istante ay naroroon pa rin ang aking pinatuyong pusod, mabisang gamot raw laban sa "BUBONIC PLAGUE" na halos ay burahin sa buong mundo ang lahing Europeyo. May mga gara-garapang rekados rin tulad ng mga bawang,luya at mga paminta na dala niya galing sa India at sa malayong Asya. " Bakit ang halaga ng mga ito ay tulad ng ginto?" Tanong ko sa aking isipan, bukod sa maanghang ay mapapanghi pa ang mga amoy ng mga rekados na ito. Dahil sa mga rekados na ito,ang mga anghel na mga kastila ay nagiging demonyo , nagiging mamamatay tao dahil sa pagiging ganid sa karangyaan ng silangang Asya, tila mga nalalason ng matinding kabaliwan, sa dulo ng kanilang mga espada - Sa ngalan ng Espanya at ng kristiyanismo - Ay maraming bansa ang napaluha ng dugo, maraming buhay ang kinitil, ibinuwis at kikitilin at ibubuwis pa. Sa kabilang sulok ng aking muni-muni, dakila ang sino mang nagbuwis ng buhay para sa panginoon, bayani ang mga yaong nag-alay ng buhay para sa sibilisasyong kastila, ngunit ay tunay na hangal ang mga yaong nag-buwis ng buhay para sa kasakiman ng Korona ng mga hari ng Espanya.
Umaligawngaw ang ihip ng hangin, muling kumalembang ang malaking kampana sa torre ng La Giralda, kulay krema at inukitan ng mga kataka-takang hugis ng mga bulaklak - Salamat sa sibilisasyong Saracen na malaki rin ang nai-ambag sa silbilisasyong Kastila - Nasundan pa ng nakakabinging " torotot " ng mga trumpeta sa hanay ng mga magigiting na kabalyerong nagma-martsa mula sa " Casa de contratacion" , mismong sa gusaling ito ay nagsisimula ang despotiko ngunit ay epektibong pamamahala ni Haring Philip III, mula Iberia hanggang sa pinakamalayong kolonya ng Espanya. Taong 1630 noong Noviembre 18, bandang dapit-hapon, nagkagulo ang buong bayan ng Sevilla, nagsilabasan ang mga tao sa kanilang mga kabahayan, nagsisigawan tila ay tumitili, sinabayan pa ng mga malalakas na mga pagsabog mula sa mga kanyon, biglang gumapang sa aking dibdib ang nakakatindig balahibong takot, isa lang a pumasok sa aking isipan : Sinugod na naman ng mga Muslim ang bayan ng Espanya, brutal na papatayin ang mga inosenteng mga mamamayan, walang habag na hahalayin ang mga mahihinang kababaihan, susunugin ang mga banal na mga Iglesia Katolika at nanakawing ang mga ginto sa kahit kanino man, ito na marahil ang hudyat na babagsak na a ng sibilisasyong Kastila. Bigla akong napaluhod at napadasal sa banal na imahe ni Birhen Maria, pagkatapos ng maimtim na pagdarasal ay lumikas ako sa ibabaw ng aming torre,. Laking gulat ko, salungat sa aking akala, ang buong Sevila ay nagsasaya at nagdiriwang upang salubungin ang paparating na Galleon mula sa paglalakbay sa Silangang Indies, ibig sabihin ay dagdag na karangyaan para sa aming bansa at karangalan para sa aming sibilisasyon.
" Galleon!"
Mahina kong bigkas ngunit ako ay napaluha ng matanaw ang layag, mga dakilang konkistador, mga magigiting na mga amang lumikha ng emperyong Kastila na ang kapalit ay kanilang mga buhay.
Nag-aagaw dilim na at unti-unting hinahatak ng lumulubog na araw ang namumulang sinag, naghahalo sa kulimlim ng kalangitan. Nagingislap na rin ang mga bituin, minsan ay naging gabay rin ng mga konkistador tungo sa ibayong kontinente ng bagong mundo, ang Amerika na isang paraiso para sa mga mangangalakal, nakakasukang libingan ng mga mandirigmang Kastila para sa pagpapalaganap ng banal na katagang " PAG-IBIG" at ng Kristiyanismo.
Pinalitan ko ang mga kandila at sinindihan ang mga lampara, ang liwanag ay dahan-dahang bumalot sa boung terraza. Sa labas ng aming bakuran ay biglang dumating si Juan Miguel de Figueroa, alam ko, muli at muli siyang papanhik ng pormal na panliligaw kahit na kung ilang beses ng mapukpok ng martilyo ng kabiguan, muli ay pinahintulutan, hindi dahil sa nagustuhan ko ang uri ng kanyang determinasyon kung hindi ay dahil na rin sa aming tradisyon, isang kabastusan ang itaboy ang isang Ginoong may busilak na hangarin at isa rin itong verguenza para sa Ginoong may katapatan sa salita at gawa.
Pinatuloy ko siya at naupo sa isa sa dalawang silya, ako ay naup at kaharap niya. Sa gitna ng mga matatamis na pangako, abot-kamay na mga pangarap ay may isa siyang kuwentong tila ay isang sakit na nakakahawa o isang lubid na kay hirap matakasan, " Doon sa bandang silangan ay ordinaryong damit lamang ng mga magsasaka ang mga seda, ang mga malalaking perlas ay kuwintas lamang ng mga musmos at ang mga ginto ay mga kasangkapan lamang sa kusina! Dito sa Espanay, ang mga ito ay sagisag ng karangyaan at kapangyarihan!" Sa wari ko ang dulot ng sobrang kasakiman sa yaman ay ang " BUBONIC PLAGUE" na ipinadala ng panginoon para ipa-alala sa mga nilalang na ang katumbas ng pagiging masiba ay kamatayan.
Bumabagsak na namn ang temperatura sa labas, bahagyang nanginig ang aking mga buto, mula sa aking bintana ay matatanaw ang inadobeng kalye, wala na ring dumadaan maliban sa mga Guwardiya Sibil, mga taga-pagtanggol ng kapayapaan at katahimikan sa aming bayan. Sa kaliwang bahagi ng aming hardin, sa gilid ng kalye at tabi mismo ng matandang punuan ng naranja ay may isang bakal na poste, kinakabitan ng lamparang patuloy na dinuduyan ng malamig na hangin. Papasok na nga pala ang kapanahunan ng tag-lamig na nagdadala ng nginig sa aking balat, naninigas na din ang mga buto sa aking balakang. Isang oras at kalahati bago mag alas-onse ng hating gabi, kahit pa man ay kaakit-akit ang mabango at makapal kong kumot, kaaya-aya ang lambot ng higaan, pilit ko pa ring nilalabanan ang mapanuksong antok, maisulat lamang ang silakbo ng aking damdamin, mga kuwento ng aking abuela at kasaysayan ng aming pamilya sa " Kuwaderno ng tadhana." Sa bawat gabi ng aking buhay, simula noong tumuntong ako sa eda na 25, pagkatapos na hugasan ng maaligam-gam na tubig ang aking buong katawan, dideretso na ako sa aking kuwarto upang tangaying ng pani bago kong adiksyon, ang pagsusulat.
Tapos na rin naman kaming humigop ng Caldo de puchero, ang paboritong tradisyunal na hapunan ng aking abule - Senyora Feliziana Salamanca de Castellano- Mga mata niya ay walang bakas ng masangsang na landas ng pakikibaka tungo sa mas marangyang pamumuhay, kuntento at masaya na rin siya sa kinaroroonan ng aming anatas sa lipunan, ang aming lipunan na sa kapanahunang ito ay nababaliw tila nasasaniban ng kamandag ng karangyaan. Maligaya akong namuhay sa lilim ng maluwag niyang batas, hindi ginapos ang buo kong pagkatao sa mentalidad ng pagiging konserbatibo, sa panahong ito ay hindoi konbensyonal na ugali ang pagiging Liberal. Ang guhit sa kanyang pagmumukha ay tila may ikinukubling kaluluwa, nagtatago sa kadiliman ng mga panaginip, animo ay isang bampirang natatakot masilayan ng sinag ng inquisition, ang kalabang hindi kailan man ay magagapi ng diktadura, ang kalayaan.
Kulay puting andalusyana ang balbunin niyang balat, may katamtaman ang tangos ng kanyang ilong na nababagay sa manipis at hugis pusong mga labi, kung adhikaing Griyego ang pagbabatayan, tugma ang magandang hubog ng kanyang pangangatawan, mga eternal niyang regalo sa akin na dadalhin ko at ng aking magiging mga angkan sa balat ng lupa, utang na loob ko sa kaniya ang aking pangalan - Maria Beatriz de castellano - Ibinigay niya at binasbasan ng banal na tubig sa loob ng sagradong Iglesia de Santa Ana. Inaruga niya ako ng mahaba at matamis na 29 na taon, maaga akong naulila ng aking ina, niligawan siya ng isang anghel ng dalamhating mayroong gantimpalang nakabalot sa itim na seda ng " Small Pox", tatlong araw matapos na iluwal niya ako sa mundong naglalakbay sa pulbura ng digmaan.
" Hija, limang buwan bago ka isinilang , ang kaluluwa ng buong Espanya ay nakagapos sa bilangguan ng nakakalasong adhikain. Una ay nagis isang obligasyon ng bawat relihiyosong katoliko ang sumama sa isang makasaysayang ekspidisyon upang maitayo ang krus ng kristiyanismo sa lahat ng sulok ng buong daigdig, pangalawa ay isang dakilang misyon ang maitarak ang " Superyor" na sibilisasyong kastila sa kamulatan ng mga katutubo, ang pangatlo ay ang kahindik-hindik na sanhi ng pagka-agnas ng moralidad ng mga sakim sa purgatoryo, hanggang ngayon ay nakatusta pa rin ang kanilang mga kaluluwa sa sulpuradong baga ng impiyerno, ang magkamkam ng maraming ginto sa karumal-dumal na pang-aalipin sa mga inosenteng katutubo."
Mabagsik na mga kataga mula sa sarkastikong bibig ng aking abuela, isang cynikal na pananaw, sa madaling salita ay tutol siya sa marahas na pangongolonya ng Espanya sa ngalan ng dakilang misyon, krus at sibilisasyon, sa dulo ng kanilang mga espada ay ipinatutupad ang nais ng kanilang kabaliwang sanhi ng pagdanak ng malalapot na dugo.
Bagaman at nakabukas ang aking isipan na tumanggap ng kritikal na pananaw, kahit pa man ay sinasalungat ng mga ito ang aking konserbatibong punto de vista, pinilit ko paring tumango, angkunwaring sumasang-ayon, hindi tama ang makipagbangayan ng ideya sa mga nakakatanda Tinikom ang aking bunganga at nanahimik sa lilim ng Torre del Oro.
Inilatag ko ang petate sa ibabaw ng makapal na damuhan, sa ibabaw ay inilapag ko ang dala kong buslo, dinukot sa ibabaw ang dalawang pirasong tinapay na may palamang giniling na karneng baka at sibuyas. Sa mismong tabi ng ilog ng Guadalquivir kung saan ay naroroon ang upuang pumapagitna sa punuan ng Oliva at ng Palma, inabot ko sa aking abuela ang isang tinapay, sintayog ng isipan ang matulis na titig ng kanyang paningin, mukha ay may bakas ng matinding pag-dadalamhati. 29 taon na ang nagdaan, hanggang ngayong ay nagluluksa pa rin siya mula ng sumama sa isang ekspidisyon ang kanyang unico-hijo, ang aking ama, isa ring biktima ng gumagalang kaisipan sa bawat sulok ng mga kalsada sa buong bansa ng Espanya, ang ekspidisyon na tila ay isang berdugong may dalang latigo ng paghihinagpis, maraming ina sa aming bayan ang naging balo, mga anak na biglang naging ulila, hindi batid kung kailan babalik o kung makababalik pa ang lumisang asawa o ama at ang mga pagibig na iginapos sa mga pangakong walang katuparan, karamihan sa mga kaluluwa ay naa-agnas sa loob ng ataul na lumilitaw sa delubyo ng mga luha, dahil sa mga haka-haka - Doon sa kontinente ng Amerika, kapag naitarak ang krus ng kristiyanismo, iyong garantiya na magkakaroon ka ng puwang sa langit. Doon sa daigdig ng Amerika ay maari mong palitan ang ningning ng bituin ng iyong kapalaran, doon sa lupain ng bagong mundo ay posibleng maging Gobernador ang isang hamak na magsasaka- Marahil ang aking ama ay nais ring maging isang ganap na konkistador, pangalan niya mai-ukit sa kasaysayan, ang kahulugan ay imortalidad.
May halong kalungkutan ang bawat tibok ng kanyang puso, ramdam din sa balat na ang init nito ay dumadampi sa aking braso,malayo pa rin ang tagos ng kanyang paningin, katinuan ay naglalakbay sa pinakasulok ng tila ay walang katapusang karagatan ng Atlantik, isipan ay nagbubuklat hanggang matisod ang isang pahina ng ala-ala - Mainit siyang niyayakap ng aking ama, sorpresang may dalang rosas para sa ika-50 ng kanyang kaarawan, " Ma, ikaw ang pinaka-matamis na regalo ng langit sa akin, tuwing nawawalay ka sa aking tabi ay nangingisay sa lamig ang aking mga buto,buhay ko ay mistulang tuyong-tuyo, ang tanglaw sa aking paglalakbay sa madilim na pakikibaka sa ibabaw ng mundo, habang- buhay ko itong tatanawing isang dalisay na utang na loob." Madamdaming bulong, ala-alang naging bangungot sa araw-araw na pagdadalamhati, nais mang ilibing sa limot ay kusa namang kakatok at gagambalain ang pintuan ng iyong kapayapaan.
" Tahan na lola, balang araw, marahil ay bukas, darating rin si ama, muli ay hahagilapin niya ang antok sa ibabaw ng iyong mga braso, matutulog sa alinduyong ng musika mula sa pintig ng iyong mga puso, sa kanyang panaginip ay mangangakong hindi na siya aalis pa, habam buhay nating pagsaluhan ang bawat pasko na may tamis ng kaligayahan." Wika ko at pilit na inu-unawa ang kanyang kalagayang tila ay tinutusok ng karayom ng pighati ang bawat ugat sa puso. Sa loob ng mahabang taon ay wala siyang natanggap na balita o liham man lamang kung ano na ang nangyayari sa kanyang kaisa-isang anak, maliban sa mga panaginip, dinadalaw siy at noo ay hinahalik-halikan.
Agad ay niyakap ko siya ng mahigpit na mahigpit, may bakas ng pagmamalasakit ng napansin kong pumapatak na ang mapapait na mga luha, dumadaloy sa namumula niyang mga pisngi, pinipisil-pisil ko ang kanyang bewang, marahil sa ganitong paraan ay maibsan ang ang bigat na dala ng kalooban, Ulo ko ay inihimlay sa kanayng balikat, ikinubli ko ang namamasa at namumula kong mga mata, para sa akin, ang lumuha ay isang kahinaan ng loob at pag nalamang ako ay nagiging mahina ay pupunitin nito ang kanyang natitirang lakas ng loob at tuluyan ay mawawalan siya ng pag-asa, sa panahong ito, tanging pag-asa lamang ang natitira sa aming buhay, ang mamuhay na walang pag-asa ay tulad ng isang balahibong inaanod ng daluyong ng walang katuturan, patutunguhan ay walang halaga at iyan ay masaklap.
Ngunit ay naa-amoy ko ang mabangong hininga ng kanyang damdamin, may pag-asang lagi niyang hinihintay, ang pagbabalik ni ama, isa sa mga dahilan kung bakit ay ayw niyang ipikit ang kanyang mga mata at lisanin na ang mundong naglalakbay sa madugong digmaan ng mga katolikong kristiyano at mga repormistang kristiyano, girian ng mga prayle laban sa mga konkistador at labanan ng sarili laban sa sarili.
" Ssssshhhhhhhh!" Tanging paala-ala niya, nararamdaman ng kanyang sentido na na para bagang kinaawaan ko siya at iyan ay hindi niya nagugustuhan. Taas-noong ipinapakita niya sa buong bayan ng Sevilla - Sa loob ng 80 taong pamumuhay sa lupa , namumuti man ang mga buhok, subalit ay kitang-kita ang kagandahan ng kanyang katapangan - Ang totoong Senyora Feliziana Salamanca de Castellano, ang larawan ng katatagang naka-ukit na sa mga adobeng pader ng aqueduct.
ulo ko ay nakahimlay pa rin sa kanyang balikat, na ang init sa aming mga ulirang damdamin ay uunawaan ang malulungkto na bulong ng matinding pangungulila, parang sinasakal ng isang diyablo ng pagpapasakit sa bawat pulgada n gaming katahimikan, patuloy ang pagdadalamhati sa nakakasukang bilangguan ng purgatoryo. Sa gitna ng sandaling ito, panandaliang ginhawa ay aking nadarama sa mga Ang mararahang pisil ng kanyang mga daliri sa aking batok, antok ay unti-unting bumabalot sa aking sentido. Dalubhasa si lola sa pag-uunawa ng kahulugan ng bawat nota sa puso at bawat hangarin ng aking galaw, kahit pa man ay nagkukunwari na ako ay walang nararamdamang kalungkutan, ngunit ang kawalan sa aking emosyon ay kanyang nararamdaman.
“ Sana ay naririto ang iyong ama, sa kanyang mga tenga ay maibubulong ko man lamang kung gaano ako kaligaya mula ng dumating siya sa aking buhay!’
Mangiyak-ngiyak ang mahinang boses, sa loob ng libo-libong mga araw ay inaasam-asam pa rin niya ang isang “ sana’ na hanggang ngayon ay isa pa ring malaking “sana”, nanatili akong walang imik sa gitna ng kanyang kalungkutan. Bagkus ay minamasdan ang namumulang ilog ng Guadalquivir sa ilalim ng dapit hapon kahit pa man ay naglalasang amargoso ang kagandahang iginuhit ng mga ulap sa telon ng langit. Katiwasayan ay ramdam sa batok, mula rito ay dumadaloy ang mainit na haplos patungo sa pisnging hinahagod ng kanyang pagmamahal, tila daang libong malalambot na hibla ng bulak, tinatahi ang sugat ng nakaraan sa aking puso. Nakakabaliw na katahimikan ang namamagitan sa amin, isipan ko ay naglalakbay, nahugot ang isang ala-alang nagdulot ng aming pagdadalamhati sa tabi ng ilog na ang tubig ay nahahaluan ng aming mga luha. Ang kaluluwa sa bawat talata ng salaysay niya ay nagging makabuluhang bahagi ng “ Kuwaderno ng tadhana.”
B: Salaysay ni lola
Taong 1601
Sevilla, Espanya
Noong 1601, ang ginintuang yugto sa buhay ispiritwal ng banal na Iglesia Katolika, ang mga misyonaryo at ang mga prayle ay nagbuwis at magbubuwis pa ng buhay para sa kaharian ng Panginoon. Kahit pa man ay nawawalan ng halimuyak ang kaisipang Renascimiento, ngunit ang kontribusyon nito ay mananatili sa sibilisasyon ng buong sangkatauhan. Ito rin ang malagim na yugto kung kalian ang bawat kaharian ng Europa sy pilit na itinatago ang nakakadiring pagmumukha ng kolonyalismo sa likod ng nakakabighaning maskara ni San Pedro. Puspusang pinagsamantalahan ang nangingibabaw na paniniwala sa kaisipan ng mga katutubo ( Superyor ang lahing mapuputi , mga diyos-diyosan at mga sugo ng tagapag-likha) ngunit, sila, hindi nalalaman na ang tunay na pakay ng mga kolonyalista ay kamkamin ang kanilang ginto, dudukutin ang masasaganang lupain at ang mga kaluluwa ay sapilitang aalipinin sa sariling bayan. Ang mga adhikain, mga pangarap at ang kanilang mga kinabukasan ay igagapos sa kadena ng kaisipang kolonyal.
“ Sana ay mapapatawad sila ng kasaysayang hinubog at huhubugin pa ng kanilang kabaliwang itarak ang sibilisasyong Europeyo sa kamulatan ng bawat nilalang sa buong daigdig!”
Kanyang dalangin, kung susuriing maigi ay nagkakaroon na ng pagsusuko ang mahinang boses mula sa kanyang bibig, sanhi marahil ng mga kontradiksyong naglalaro at nahahati ang isipan, pandirihan man ang kolonyalismo, subalit ay sadyang kay hirap mapigilan, agresibo at pursigido, kaluluwa nito ay ang mismong gagabay sa kasaysayan ng Europa at ng buong mundo.
Namama-alam na noon ang kapanahunan ng tag-init sa harap ng mga pintuan, ang malamig na hangin ay nagsimula ng umihip, tinatangay ang mga natutuyong dahon sa balat ng kalsada patungo sa daungan. Kalagitnaan na nga pala ng Oktubre, ang buwan ng paglalayag ni Kapitan Santiago Fuentes, tubong Cadiz. Lumabas siya sa maliit na kuwartong nasa pangalawang palapag. Marahil ay nasa kuwarenta o pataas ang edad, katamtaman ang laki ng katawan, halata sa nasusunog na balat ang mahabang karanasan sa paglalayag, itinaas ang kaliwang kamay, sinuri ng palad ang direksyon at bilis ng ihip ng hangin.
“ Buksan ang mga bodega at ibaba na ang damyo!”
Makapangyarihang utos ng kapitan sa mga tripulante ng Galleon, dumating na nga ang hindi malilimutang sandali na nagiging isa sa mga larawan sa kaluluwa aking abuela. Ang kaluluwang naiipit sa manipis na giwang ng komplikadong transisyon ng kaisipan, mula sa makatarungang kamatayan ng matamlay na kulturang Renascimiento patungo sa layag ng Galleon na dinuduyan sa bagong silang na kaisipang Merkantilismo.
“Kukulangin ang karga nating mga pagkain!”
Dominanteng utos ni senyor Francisco Torquemada del Sanvictores sa mga tauhan niyang dagliang umalis patungo sa “Casa de Contratacion” , kumuha ng papeles para sa karagdagang pagkaing ikakarga kahit pa man ay halos mapupuno na ang talong bodega ng mga tinapang karne ng baka, mga tuyong isda, harina, gulay at mga prutas. Madali silang nakakuha ng pahintulot, ang mga nanunungkulan sa “Casa de Contratacion” ay nangingilabot sa reputasyon ng Senyor na may mataas na katungkulan sa Hari ng Espanya at madali rin itong magpataw ng parusang kamatayan kapag ang utos niya ay nasuway. Siya nag pinaka-importanteng pasahero ng Galleon, bukod sa Duke ito ng Lerma ay may administratibo rin itong kapangyarihang nakadikit sa kanyang apelyido at selyado ni Haring Philip III.
Sa gitna ng korte ng kaharian ay itinanim ng Duke ang buto ng mga intrigang nagdulot ng matinding girian sa hanay ng mga opisyal, naging sanhi ng krisis pang-ekonomiya sa Espanya, sa halip na atupagin nila ang suliranin ng bansa ay naubos ang oras nila sa pagkumpuni ng mga nasira nilang reputasyon dulot ng walang kabuluhang intriga. Sa gitna ng krisis, walang ibang mapagkatiwalaan ang hari kung hindi ay si Senyor Francisco, may sariling batas na yari sa bakal. Sa kanyang mga kamay ay nakasalalay ang nagdidilim na kinabukasan ng bayan, inatasang pigilan ang pagtawid ng mga liberal na pananaw ng mga Arbitrista – Reporma sa bawat hibla ng kaharian at ng korona para malampasan ang matinding krisis – sa kontinente ng Amerika upang maiwasang mag-alsa ang mga kolonya laban sa Hari. Ngunit ang mas mahirap ay ang pigilan ang daloy ng rumaragasang repormistang kaisipang ng mga Protestante – Ang kasalanan ng isang nilalang laban sa Panginoon ay hindi nabibili ng salapi ang kapatawaran, bagkus , ang kapatawaran ay isang gantimpala ng Diyos sa kanyang nilalang tungo sa buhay na walang hanggan – Kahit madugong supresyon ay walang kakayahang buwagin ito maliban na lamang sa mga nilalang na sadyang tapat sa Iglesia Katolika.
Habang nagdaraos ng sagradong misa ang mga ginang sa tapat ng Galleon para sa isang matiwasay na paglalakbay ay umakyat naman ang mga mamahaling kabayo sa damyo, ang 15 mga parin Jesuita ay sabay-sabay na pumanhik at may mga hawak-hawak na mga rosary, si likuran nila ay ang karwaheng may rebulto ni San Juan de Bautista.
“ Hijo kapag ang mga pangarap mo ay iyong matupad, huwag sanang kalimutan ng iyong mga paa ang landas pauwi sa ating tahanan kung saan ka isinilang at ang iyong kanlungan, sana sa aking katandaan, ikaw ang makapiling ko sa tabi ng higaan ng aking kamatayan, sana ay mahawakan ko man laman ang iyong mga pisngi bago malagutan ng hininga.”
Bulong niya sa anak na nangakong magbabalik, nag-iwan ng isang halik ng pamama-alam bago tumalikod ang aking ama, itinago ang mga lumuluhang mata, mabibigat ang bawat hakbang ng kanyang mga binti, tulad ng kanyang nakatiklop na mga balikat, tila ay may ibinubulong sa langit, “ Ang lahat ng ito ay isang napakalaking sugal ng buhay sa loob ng katakumba ni kamatayan, ang tanging magwawagi ay yaong mga ganid sa kayamanan at sasambahin sa dambana ng malagim na kasaysayan!” Sa sandaling iyon, ang tanging nakaka-alam sa nagdurugo niyang puso ay ang aking abuela. Nababasa niya batay sa bawat hakbang, masakit para sa isang anak ang iiwang mag-isa ang inang nagdurusa sa masaklap na sakal ng pag-iisa, subalit siya, aking pinakamamahal na unico-hijo, iyong ama, ang kanyang kaluluwa ay nalulunod sa karagatan ng lumalagablab na pook ng pangarap, marahil sa ibayong luapin ay matagpuan niya ang katuparan ng kanyang kapalaran. Sa loob ng kanyang puso ay nakatira pa ang busilak na hangarin at sa pagbalik sa Espanya, magkaroon siya ng isang dakilang pangalan, habambuhay ay maididikit sa kanyang pagka-tao na isang magiting na konkistador para sa banal na Iglesia Katolika at sa buong sankatauhan, tulad rin ng ibang Hidalgo, makapag-impok ng ginto at pilak para sa maginhawang pamumuhay ng mga mahal sa buhay.
“ Hugutin ang ankla!”Malakas na sigaw ni Kapitan, nasa kanyang kaliwang kamay ang manipestong listahan ng mga kargamento at mga pasahero, hawak ng kanang kamay ang maliit na astrolabe, matapos matanaw ang direksyon ng araw sa maliit na butas nito ay agad iniluklok sa bulsa ng mahabang robang yari sa balat ng baka. “ Ihanda ang pisi at dalian niyong ipasok ang damyo sa loob ng Galleon!” Mas mataas ang boses, tila ay nag-aanyong bakal, nagmamadali sa biglang pagpalit ng ihip ng hanging magdadala sa kanila sa kontinenete ng Amerika ng kalayaan at ng bagong pag-asa. Ang bawat bigkas ng kataga ay sintigas ng muebleng puwersahang ipapatupad ang batas bilang isang Kapitan, ang emperador sa buong Galleon.Isa at isa ay hinubad ang mahahaba at malalaking lubid na itinali sa hugis ekis na yerong ibinaon sa mismong gilid ng daungan. Sabay-sabay ibinaba ang hugis rektangulong mga layag sa harapan, mga telon ay nangingitim sa mababagsik na bugbog ng hanging hinampas ng langit mula sa timog-silangang Atlantik – Dulot ng kaisipang Renascimiento ay nabuwag ang kaisipang medyibal na isang tanggap na kaisipan, ang Atlantik ay pugad ng mga diwata at mg manlilinlang na mga sirena, ang sino mang tatawid ay hinid na muling makakabalik pa ng buhay ngunit ngayon ay malayang makapaglalayag ang mga ahente ng sibilisasyon tungo sa kaunlaran ng isipan.- Mahinahong kumalas ang Galleon sa daungang may kaluluwa pa rin ng sibilisasyong Romano na nakaukit sa mga dorikong posteng nakahilera sa pusod nito. Pumagitna ang Galleon sa ilog ng Guadalquivir, nagpakawala ng nakabibinging atungal mula sa trumpetang nakapatong sa kamarote ni Kapitan Santiago, hudyat ng pamamaalam tungo sa isang matagumpay na paglalakbay.
Sa isang dako roon ay may bulong-bulungan, sanhi raw ng bendisyon mula sa mga lulang paring Jesuita ay biglang rumagasa ang tubig sa ilog ng Guadalquivir, lumakas ng husto ang ihip ng hangin, lalog napabilis ang dating ng Galleon sa bukana ng ilog hanggang sa tuluyan ng lamunin ng kadiliman ng karagatang Atlantik.
Sa pagitan ng mga tisang magkakadikit sa daungan ay lumutang ang matinding pagluluksa, bininyagan ang mga lumot sa mga giwang ng mga matang tumatangis sa pagkawalay, maliban sa akin ay buong loob kong tinanggap ang katotohanang sumabak sa ekspidisyon ang aking pinakamamahal na anak, ang tanging natitirang gantimpala ng panginoon, masakit mang isipin dahil ang lahat ng aking pakikibaka sa ibabaw ng lupa ay para sa kanya at bigla na lamang maglaho sa aking tabi, ngunit sa panahong ito ay ikinubli ko ang pagluluha sa aparador kahit isipin man nilang ako ay manhid, batid ko, ang pagluha ay isang kahinaan, sa panahon ng aking pag-iisa ay nararapat na ako ay maging matatag, mabisang depensa laban sa mga mapang-abusong nilalang.
Dumapo ang mahigpit na yakap ng gabi sa aking dib-dib, sa gitna ng aking kalungkutan ay lulunurin akong tulala at ang darating pang mga araw ay magiging napakadilim na gabi ng aking buhay. Mag-isa kong nilakad ang makitid na kalsada palabas ng daungan, sa panahong iyon, ang pakiramdam ko ay lumulubog ang aking emosyon sa pinakamalalim na pook ng mga kerubing walang tigil sa pag-luluksa kung saan ang nararamdaman ay hinubog ng naghalong poot at bigat ng kalooban. Maliwanag ang kalsadang binabaktas, alinsunod sa kaugaliang kastila, lahat ng poste sa kalsada ay kakabitan ng dalwang lampara tuwing may papa-alis na Galleon, pero sa halip na maliwanagan ang aking isipan ay mas lalo pang nagdidilim ang aking damdamin sa putik ng matinding pighati Hindi alintana, ang bestida ko ay sumasayad na sa lupa, nais kong maiyak, sana ang aking mga luha ay mahagilap man lamang ang makatarungang paliwanag sa mga trahedyang dumating sa akin.
Una kong naranasan ang matinding hapdi ng pangungulila noong Hulyo 12, 1575, sampung buwan, matapos kong mailuwal si – Gabrielle Paulito de Castellano - Ang kaisa- isa kong anghel, ang mga pakpak ay yari sa gatas na dumadaloy sa aking dib-dib at pagmamahal .
Minsan ay nagkulay dugo ang bukang liwayway, marahil ay isa itong hudyat ng panibagong digmaan sa lupain ng Europa, kontinente nito ay naka-patong sa mga kalansay ng mga bayani at ang kanyang mga ilog ay dinadaluayn ng litor-litrong dugo ng mga magigiting na mandirigma, marahil ay isa itong hudyat sa panibagong kabanata tuwing sasapit na ang kapanahunan ng tag-init. Sa dalawang maikling lubid ay ikinabit ko ang duyang yari sa malabnaw na kulay berdeng seda, sa ibabaw nito ay inilagay ko ang aking unico-hijo, sa maikling sandali ay agad na nadakma ang mahimbing na tulog, mura niyang isipan ay nababalutan ng sariwanng hanging may bango ng mga naranja,. “ Isipan niya ay isang blankong papel, ako ang magiging makata at susulatan ko ang bawat pahina ng moralidd, pag-ibig at riyalidad, magiging tanglaw ng kanyang walang katiyakang landas, dahil alam ko na sa ibabaw ng mundong ito, ang lahat ay walang katiyakan, maliban sa kamatayan.” Bulong ko sa aking sarili, nagdidikta ng aking alintuntuning gagampanan bilang isang ina, umupo ako sa tabi ng duyan, isa-isang tinahi ang mga butas sa uniporme ng aking mahal na esposo – Kapitan Juan Gabrielle de Castellano – ang pinakamatapat na kawal sa Armada ni haring Philip II, handang ipaglaban ang dignidad ng bansang Espanya hanggang sa hukay. Sa likod ng matatagumpay na digmaan laban sa mga piratang pranses at mga ingleses ay ang superyoridad ng kanyang taktikang kinatatakutan ng mga kaaway at mga kakampi, sa usaping istratehiyang pang militar, dunong niya ay mataguriang henyo.
Tag-init na noon at kumakapal na rin ang mga naipong alikabok sa iabw ng tisang kalsada, nag beberde na ang dating kulay gintong mga halaman sa hardin, naninigas ang putik sa lilim ng punuang naranja. Mahimbing pa rin ang kanyang tulog sa duyan, bahagyang ngumiti, marahil ay dumalaw ang kanyang kerubin, pinaglalaruan siguro ng isang anghel ng kamusmusan, habang pinagmamasdan ko siya ay saka naman dumating ang isang kartero ng liham sa harap ng aking bakod, inilagay ang sobre sa loob ng kahong pang-liham na nasa tabi ng pintuan bago umalis ng walang paalam, halatang abala sa paghuhulog ng daan-daang liham mula sa mga kawal na ipinadala sa Alemanya sa ilalim ni Haring Philip II upang pigilan ang pag – aaklas ng mga Protestante laban sa banal na Iglesia Katolika. Pansamantala ay huminto ako sa pagtatahi, may halong tuwa, agad ay tumayo sa inuupuan, tinungo ang kahong panliham, siguro ay dahil sa pananabik ko sa aking mahal na Esposo, nararamdaman ang init, bumabalot sa aking sentido at buong katawan, tulad ng mga dati niyang liham, marahil ay magsusulat na naman siya ng mga kuwentong maghahalo ang mga luha at ngiti sa aking labi, tungkol sa matinding kalungkutang nadarama tuwing hindi ako kapiling. Ganoon din naman ako , buhay ko ay nababaliw, tila ay nagdurusa ng daang taon sa loob ng bilangguan sa tuwina ay wala siya sa aking tabi, laging nanabik sa init ng kanyang mga labi sa libo-libong pahina ng aking ala-ala. Marahil ay buod ng kanyang liham ang mainit naming karanasan sa ibabaw ng kama at minsan ay sa ilalim mahabang mesa, animo ay mga kunehong nawawalan ng bait na tila ay nasasaniban ng masamang ispiritu, lahat na yata ng makamundong posisyon ay sinubukan para sa kasiyahan ng aming kaluluwang nakabaon sa nakakabaliw na orgasm. Kung batid lamang ng aking Esposo, lagi kong hanap-hanap ang init ng mga mahihigpit na yakap, mga nakakakiliting haplos ng kanyang mahabang dila sa aking dib-dib, gumagapang patungo sa look ng aking pagkababae hanggang sa tuluyang sumambulat sa kanyang mukha ang kapusukan ng pagraraos na tila ay walang hangganan, ina-amin ko, minsan sa aking pag-iisa, nagamit ko ang huwad na aring yari sa makinis at malambot na isponghang kanyang nabili sa siyudad ng Venizia ngunit ang kaligayahang dulot nito ay tuyong-tuyo, ang mamuhay ng tigang ay para na ring kapiling mo sa higaan ang anghel ng kamatayan. Siguro ang nilalaman ng kanyang liham ay ang matatamis niyang tagumpay sa digmaan para sa karangalan ng Espanya at para sa makapangyarihang batas ng banal na Iglesia Katolika. Kanyang pananaw, kaunlaran ay makakamtan lamang kapag ang buong kontinente ng Europa ay mapayapang nagkakaisa sa ilalim ng isang paniniwala, ang sagradong Iglesia Katolika, dahil sa matatag na prinsipyo ay akin siyang ikinararangal sa buong daigdig, adhikaing ipinaglalaban ng kamatayan para sa kapakanan ng Espanya at lahing kastila, isa sa pinakamatapat na kawal, lalong pinagtitibay ang pundasyon ng sibilisasyong Iberyano.
Ako ay biglang nagulat ng marating ko ang kahong panliham, sa halip na kulay puti ay kulay azul ang sobre, tulala at may halong pagtataka, “ Nagkamali yata ang kabalyero sa paghulog! “ Sa isip-isip ko, hindi ito isang karaniwang liham, bagkus ay isa itong napakaimportanteng liham mula sa pinaka- makapanyarihang departamento ng kaharian, ang pinagsanib na ministro ng dpensa at ng digmaan, nagkaroon ako tuloy ng mga katanungan at mga haka-haka,” Ito ba ay isang imbitasyon ng hari para ipag-diwang ang tagumpay ng kaharian laban sa kaharian ng Inglatera ni Reyna Elizabeth I ?” Sa wari ng intwisyong kritikal, “ Marahil ay isa itong imbitasyon para bigyang pugay ang muling pag-taas ng ranggo ng aking Esposo.” Wika ng aking isipan, pagkatapos na damputin ang liham ay agad na bumalik sa dating inuupuan, ang musmos ay mahimbing pa rin ang tulog, kuhang-kuha ang makakapal na kilay ng kanyang ama, animo ay iginuhit ng isang pintor, sa bawat balahibo ay naroroon ang kulay ng matatag na prinsipyo. Binuksan ko ang sobre, ang aking paningin ay biglang nagdilim, nangitim ang mga ulap sa aking isipan, ang tibok ng aking puso ay nagdadabog ng mabasa ang liham.
Banal na kaharian ng Espanya
Sagradong Bansang Katoliko
Ministro ng Digmaan
Hulyo 12, 1575 A.D.
Mainit na pagbati!
Senyora Feliziana Salamanca De Castellano,
Isang malaking karangalan para sa kaharian ng Espanya ang kagitingan ni Kapitan Juan Gabrielle de Castellano. Hinggil sa epektibo niyang istratehiyang pang-militar, napasa-ilalim ang maraming bansa sa Europa sa kapangyarihan ng banal na Iglesia Katolika. Kanyang katapatan ay magiging immortal na bahagi ng dakilang kasaysayan ng bansang Espanya. Subalit ay ikinalulungkot ni Haring Philip II at ng buong Armada ang pagpanaw ni Kapitan. Napaslang siya ng mga heretikong Protestante habang nangungumpisal sa loob mismo ng Kathedral sa siyudad ng Cologne. Ang kamatayan niya ay isang malaking kawalan para sa ginintuang adhikain na ang buong sangkatauhan ay payapang mamuhay sa ilalim ng sagradong relihiyong Katoliko.
Lubos na nagdadalamhati,
Korona ng Espanya
“ Punyetang digmaan ! “ Mura ng nagmamanhid kong isipan at ako ay biglang napaluhod sa sahig, kumikirot ang bawat ugat sa aking ulo, napahagulhol, sentido ko ay hindi mailarawan ang matinding sakit, mistulang naglalakbay sa madilim na hangin at walang patutunguhan, utak ay tinatangay sa gahiblang buhok na namamagitan sa gitna ng kabaliwan at ng katinuan. Kaluluwa ay walang tigil sa pagmamaldisyon sa walang kabuluhang digmaan, sa bandang huli ay mauuwi lamang ang lahat sa usaping pang-kapayapaan kapag ang dumanak na dugo ay lumalapot sa haligi ng mga gotikong kathedral at nangingitim sa harap ng krus.
“ Higit bang mas banal ang Kristo ng mga katoliko kaysa Kristo ng mga protestante? “ Katanungan ng katinuang pilit hinahagilap ang tugmang paliwanag sa madugong tunggalian ng dalawang denominasyon sa ilalim ng isang relhiyong Kristiyano. Subalit ang pangil ng digmaan ay mas lalong bumabangis sa bawat dugong pumapatak sa mga nahihiwang katawan ng mga mandirigma, sa mga natataga nilang mga bitukang nagkagutay-gutay at ang mga espada ng mga kabalyero ay nagdiriwang sa nakakalasing na tagumpay. “ Marahil ang Kristong nakapako sa Vatican ay mas makapangyarihan kaysa Kristong nasa puso ng mga protestante! “ Konklusyon ng isipang nakahandusay sa nakakabaliw kong kalagayan. “ Sa purgatory ng nakakadiring kahihiyan ay magdurusa ang multo ng walang katuturang digmaan, ang dulot nito ay ang pagka-durog ng hibla ng moralidad sa kaluluwa ng mga biktimang nasawi.” Unawa ng katinuang tila ay nawawalan ng ulirat.
Dahil marahil sa matinding lungkot, isipan ay naba-blanko sa mga samo’t saring suliranin, hindi alintana ang layo ng aking binaktas mula sa daungan ng Cadiz, namalayang bigla na ang bestida ay nakasayad , halos naupod, mundo ko ay biglang nagunaw sa pangalawang pagkataon , muling nasugatan ang puso, mas malalim ang hiwa, mas mahapdi, masakit maiwang mag-isa ng kaisa-isa kong anak, “ Ano pa nga ba ang kabuluhan ng paghihirap para mabigyan siya ng maginhawang buhay at sa bandang huli ay aalis din ? “ Tanong ko sa aking sarili ng marating ko ang tahanang nagluluksa rin sa pinaka-madilim na gabi, hindi na rin sinubukang ilawan ang mga lampara sa terraza, agad na pumasok sa pintuan ng mabuksan, sa harap ko ay naroroon ang mahabang mesa, sa hapag nito ay nanunumbalik ang mga nakaraang walang kasing tamis, mga ngiti ng aking Esposo at Unico Hijo ay tila nakaukit sa bawat table ng mesa, animo ay mga lintang kakapit ng habambuhay sa aking ala-ala. Nakaligtaang maghapunan, ramdam ko, napupuno ng hanging paglulumbay ang nangangasim na sikmura, dumiretso na lamang sa silid tulugan, sa ibabaw ng kama at sa mga mahihigpit na mga yakap ng unan ay pilit kong inubos ang lahat na mapapaklang luha hanggang sa tuluyang tangayin ng mga pak-pak ng bumubulusok na tulog.
Ang tatlong buwan ay tila bagang daan-daang taong ako ay naka-bilanggo sa piitan ng pag-iisa. Upang ako ay makalaya sa kadena ng pagdadalamhati ay pilit kong nilunok ang mapait na riyalidad na ang aking pinakamamahal na anak ay lumisan na, nanumbalik ang sariling mundo sa katinuan, tanging dalangin sa maykapal, sana ay magtagumpay sa kanyang hangaring maging konkistador, maibahagi ang kristiyanismo at sibilisasyong kastila sa buong mundo.
Kalagitnaan ng Enero, ang pinaka-malamig na buwan, dahil sa dalawang pogong walang tigil sa pagbuga ng mainit na hininga ay mas mainit ang temperatura sa loob ng silid-painitan kaysa sementeryo ng Triana kung saan ibinurol ang labi ng aking Esposo. Sa loob ng isa at kalahating lingo, halos matapos basahin ang librong “ Il Principe “ ni Niccolo Machiavelli, isinulat para kay Prinsipe Lorenzo di Medici. Kahit malalim ang buod ng pilosopiyang pampulitikal, pilit na inunawa ng talata sa talata, moderno ngunit ay isang kathang dogmatista, kumakalas sa empirisistang aplikasyon ng ideya sa tunay pulitikang panlipunan. Hindi ako sang-ayon sa mungkahi, ang matibay na pundasyon ng isang estado ay ang despotikong panguluhan, hindi rin yata maganda, ang katakutan kaysa gagalangin ng mga mamamayan.
Bigla akong nagulantang, napatayo ng marinig ko ang mga munting yelong ibinato ng ulan sa aming bubungan, malakas din ang mga kalabog sa bakod na yari sa kahoy, kinabahan ako, baka gagambalain na naman ang aking katahimikan ng paring manyakis, dating nagtanong kung ano ang kulay ng aking tumatandang utong noong ako ay nangumpisal. Tiniyak ko ang pinaglagyan ng espada, ayon sa aking ama, sa dulo nito ay napabagsak ang kahuli-hulihang kaharian ng mga muslim sa loob mismo ng palasyo ng Alhambra sa Granada noong 1492. Sa pagkakataong ito, kung ako ay maiipit man ng makasalanang paring kumakalabog sa bakod, isinusumpa ko sa langit, itatarak ang dulo nito sa dibdib ng isang kristiyano, kahit susunugin man nila ako sa lumalagablab na apoy ng Inquisition, tulad ng pagsunog sa mga huwad na mga albularyo. Ng matiyak ang pinaglalagyan ay pumunta agad sa bintana at itinaas ang kalahating kurtina. Laking gulat ko ng madungaw ang isang babaeng nakatinding sa harap ng bakod, suot niyang bestidang kulay krema ay basang-basa sa ulan, nanginginig, ang mas nakapag-tataka ay buntis ito. Agad akong lumabas dahil sa awa, tinungo ang babae, medyo mas matangkad siya kaysa akin, tipikal ang andalusyanang hugis ng hitsura, maliban sa napakatangos na ilong, halatang may dugong Saracen, inabot sa kanya ang tuyong tuwalya, naghahalo ang patak ng mga ulan at mga luhang dumadaloy sa kanyang mga pisngi.
“ Buenas Tardes Senyora Feliziana ! “
Kanyang bati, tono ng boses ay nanginginig sa lamig, ngunit ang nakapagtataka ay kilala ako ng estrangherang babaeng ito, sa tabi niya ayy may malaking maletang lalo kong ikinagulat, yakap niya ay isang Bangang kulay puti at nakaukit ang kulay azul na mga larawang hango sa kasaysayan ng pamilyang Israelita, sa leeg ng Banga ay may nakaukit na salitang Hebreyo pero ay hindo ko maintindihan. Hindi na rin ako nagtanong kung bakit niya ako kilalla.
“ Tuloy ka hija! “
Hindi ko nakuha pang batiin siya, bagkus ay inalalayan ko na lamang papasok sa aming tahanan ng mapansing nangangatog ang mga tuhod sa sobrang lamig. Ako na rin ang nagdala ng kanyang maleta, sa wari ko ay hindi ito mumurahing maleta, yari ito sa balat mula sa gitnang silangan, inihanda ko an gang mesa at dalawang upuan habang siya ay nagpupunas at nagbibihis sa loob ng banyo na nasa tabi lang ng silid painitan, dinagdagan pa ng limang pirasong kahoy ang pogon para mas lalong uminit para maiwasang bumagsak ang temperatura ng katawan ng aking panauhin, sa ganitong paraan ay maiwasan niayng magkasakit o kamatayan.
Pagkatapos na magpunas at magsuot ng makapal na damit, inanyahang saluhan ako sa mesang mayroong dalawang platito ng Hamon Ayberiko. Kahit malayo ang mesa sa pogon ay ramdam pa rin namin ang init na ibinubuga nito, naupo siya sa silyang nasa ilalim ng sining-pintura, may temang gothiko na may halong riyalismo, likha ito ng aking Esposo sa kasagsagan ng kanilang kampanya laban sa mga Huguenot, kaya ang nasa kanbas ay isang kabalyerong galit na galit habang sinusunog ang heretiko sa ilalim ng buwan.
Mahinhin ang kanyang mga galaw sa harap ng mesa habang pinagsasaluhan namin ang Hamon Ayberiko, maigi kong pinagmamasdan ng hindi niya batid, kahit hugis Saracen ang ilong ay makinis nag namumulang balat sa mukha, maganda ang hugis ng manipis na mga labing tugma sa hanggang balikat na haba ng kulay brunette na buhok.
“ Pilit naming ikinukubli ni Gabrielle Paulito ang aming wagas na pagmamahalan sa mga paningin ng mga tao dahil sa magkaiba ang aming relihiyon, ako ay isang Hudya at siya ay isang Kristiyano, kaisa-isang anak ng tagapag-ligtas ng banal na Iglesia Katolika, nakipagdigma, nagpakamatay para sa kadakilaan ng Kristiyanismo, marahil ay isa itong balakid kung kaya ay natakot siyang iharap ako sa iyo Senyora Feliziana, ang higit na kinatatakutan niya ay baka kung sakaling hindi mo ako matanggap, kung ito ay mangyari man, pipiliin niyang magpapa-kamatay na lamang, tila ay isang kasumpa-sumpang suliranin ang kinalalagyan ng aming pag-iibigan, halos oras-oras ng aking buhay ay hindi ako nilulubayan ng mga luhang walang kasing pait. Ang mas masaklap pa, sa gitna n gaming pagmamahalan ay napag-usapan nap ala ng aking mga magulang ang tungkol sa aking pagpapakasal sa isang Hudyo rin na nagmula sa isang pamilyang may kaugnayan sa kalakalan ni ama. Pero ay mas gugustuhin ko pang mamuhay sa piling ni Gabrielle Paulito, siya ang tunay na tinitibok ng aking puso, sinadya rin naming ako ay mabuntis, tutol man ang simbahang Katolika at ang Synagogue, sa ganitong paraan ay magiging immortal an gaming pagmamahalan, ako at ikaw, ang dahilan ng kanyang pagsabak sa Ekspidisyon para sa katuparan ng kanyang minimithi, sa pagbabalik niya ay magiging isa tayong pamilyang mayroong maginhawang antas sa lipunan.”
Madamdamin at mahabang salaysay ni Sarah Beatriz Montefiore del Cohen, ang babaeng dumukot sa puso ng aking pinaka-mamahal na anak, patuloly na humihikbi, may lungkot ang bawat luhang pumapatak, nakaka-durog ng puso ang kalagayang napalayas at itinakwil na parang bulok na basahan, hindi natanggap ng sariling ama, lalo na sa tradisyong Hudyo na siya ay disgrasyada sa isang Kristiyano. Ang wagas na pag-ibig ay susuwayin ang lahat, kamatayan man ang kaparusahan. Walang tigil ang kanyang pag-iiyak, hiniwa ng mga bildong nawasak mula sa kanyang pag-katao ang aking puso, ako ay nakaramdam ng matinding awa. Tumayo ako mula sa kinauupuan matapos mabasa ang liham na nilagdaan mismo ni Gabrielle Paulito na kanyang inabot bago ako sinaluhan kanina, tumabi sa kanya at niyakap ng mahigpit,siguro ay maibsan ko ang bigat ng kanyang kalooban. Sa ganitong paraan ay ay matupad ko ang hiling sa liham, tanggapin ng buong puso sa aming tahanan ang babaeng tanging minamahal, ang kaluluwa ng kanyang buhay at ang Pandora ng kanyang pagkatao.
“ Tahan na anak! Kung ang karanasang masaklap ay binabagabag ang iyong katinuan, magtiwala ka, ang nawasak mong mundo ay muling bubuuin ng aking labis na pagmamahal na iyong madarama! “
Bulong ko sa kanya, nakagapos pa rin sa mainit kong yakap, unti-unti ay nawawala ang pait na nararamdaman, isinubsob ang ulo sa aking dibdib, dito ay mapayapa siyang mananahanan. Subalit ay pilit kong ina-alam ang bawat hibla ng kanyang pagka-tao, “ Montefiore”, bigkas ng aking isipan,mahinang tumango-tango, sa pagkaka-alam ko, hindi ito isang karaniwang apelyido sa lipunang Kastila, ginagalang sa komyunidad ng mga Hudyo, tanyag sa larangan ng pangangalakal, malaki ang nai-ambag sa agham pang-medika sa Universidad de Salamanca at padrino ng dalubhasang pintor na si El Greco. Dahil sa maraming pilak ang naibahagi nila sa banal na Iglesia Katolika at malaking halaga ang nailuklok sa kaban ng kaharian ay hindi sila napalayas sa Espanya.
C: Hatikvah
Ang Pag-Asa
Sevilla, Espanya
Katiwasayan ay kanyang nahagilap sa loob ng aking yakap, ng mapansing tumahan sa paghihikbi ay niluwagan ang dating mahigpit na yakap, tuluyan na ring tumiwalag sa kanya, dahan-dahan ay tinungo ang dating upuan, muling naupo, nagdampot ang mga daliri ng isang hiwang hamon, pira-piraso ay pinupunit ito ng mga ngipin, nginunguya at nilalasap ang alat ng aking dila, pero ay minamatyagan ang kanyang pakiramdam, ng kanyang mapansin, gumanti rin ng titig, sa wakas ay dumapo ang matamis na ngiti sa kanyang namumulang labi.
“ Nagustuhan mo ba hija ang bago niyang kinalalagyan? “
Simpleng tanong ko, binasag ang katahimikang namamagitan sa amin maliban sa mga yelong panaka-naka ay bumabagsak sa bubungan, nginuso ko ang Bangang bitbit niya kanina, nakaka-agaw pansin ang mga antigong larawang sadyang inukit ng dalubhasa, ang angking kagandahan ay mistulang may buhay, nanghahatak ng damdamin at paghahaluin sa loob ng kaluluwa ang pagkakagusto at pagkatakot, mga kontradiksyong sadyang kay hirap maiwasan, kung sabagay, ang buhay ay nagiging paraiso lamang gawa ng mga kontradiksyon, kung wala ang mga ito, marahil ang kamatayan ay laging mimithiin.
Kumintab sa punas ng tuyong basahan, ipinatong ko sa mababa at maliit na mesa para masigurong ligtas sa kabasagan kung sakali mang mahulog.
Tumango siya ng pagsang-ayon, “ Kagandahan ang nabuo, bagkus ay lumitaw ng lantaran ang pagtatagpo ng magkasalungat na sining ni El Greco na mayroong madilim na kulay at ang metikulusong sining na inukit sa bangang mayroong maaliwalas na kulay.” Nag-isip muna at nanghagilap ng mga intelihenteng kataga bago nagbitaw ng salita.
Nasiyahan at naintindihan ang liberal na ideya sa likod ng sinadya kong kumbinasyon ayon sa paglagay ng isang sining na salamin ng antigong sibilisasyon ng mga Hudyo at ang sining ni El Greco sa itaas nito, ang larawan ng tagumpay ng kaisipang Kastila. Ang nais kong imungkahi, sa halip na tatadyakan palabas ng bansa ang mga Hudyong pundasyon ng kalakalan at karunungan ay mas maigi pang tanggapin sila sa lipunang Kastila, kug tutuusin ay makabuluhan din ang naiambag nila sa sibilisasyong Kastila tulad ng Kristiyanismo at ang mataas na karunungan ni Moses ben maimon sa pilosopiya, iniugnay ang adhikain ng mga Hudyo sa pilosopiya ni Aristotle.
Batid kong matalino siya, nakikita ko sa ekspresyong ng bilugan niyang mga mata. ”Hija, paumanhin lang sana, nais kong malaman ang kahulugan ng isang larawang iyan na tila ay intrikado ang pagka-ukit.” Mahinahong wika ko sabay turo sa isang malagim na larawang nakaukit sa pusod ng banga.
Pumikit at nagbuntong-hininga tila ay may sinusuri ang isipan, pilit binubuksan ang mga pahina ng kanyang ala-ala. “ Dahil ikaw ay bahagi na rin ng aking buhay, siguro naman ay hindi ko sinusuway ang tradisyon ng aming angkan na dapat lang ibahagi ang kahulugan ng bawat ukit sa kapwa hudya at hudyo lamang.” Bigkas niya pagkatapos magbukas ng mga mata dahil na rin marahil na nalalaman niya na ako ay produkto ng kaisipang Renascimiento at mayroong liberal na pananaw kaya ay hindi atubiling ibahagi ang nalalaman , dahil rin sa siya at ako ay inugnay ng nag-iisang pag-ibig para kay Gabrielle Paulito de Castellano, ang aking Unico-hijo, ang kanyang ini-ibig ng wagas. “ Mahiwaga ang bangang ito, lahat ng nakaukit sa balat ay tunay na naganap, naging bahagi ng aming malagim na kasaysayan, nahuhulaan din nito ang magaganap sa hinaharap, ngunit ay minsanan lang lang iyan sa loob ng limang-daang taon o isang libong taon. Minsan ay pumunta ako sa tiyuhin kong Rabbi, ibinahagi ang napanaginipan kong ipinakita ng Banga sa kanyang balat, detalyado at malinaw na aparisyon – Ganap na babagsak ang Emperyong Espanya, magagapi sa isang madugong digmaan na magaganap sa Maynila sa taong 1898 laban sa dambuhalang bansang maitatag pa sa kontinente ng Amerika – ayon sa tradisyon ang sino mang mapapakitaan ng aparisyon ng Banga ay siya ang magiging tagapagmana nito.” Huminto sa pagku-kuwento, hinigop ang mainit na minatamis na pinakuluang balat ng naranjita. Samantala ay nananatili akong tahimik, interesado sa muli niyang pagsasalaysay. “ Ang kalsadang iyan sa gilid ng Banga ay saksi sa paghihirap ng Mesaya, nilalatigo ng mga kawal ng Emperyong Romano ang kanyang duguang likod, tinatadyakan ng mga kapwa Hudyo habang nakahandusay, karga ang krus ng kaligtasan patungo sa Golgotha. Ang Pantheon sa gilid ng kalsada ay nagsisilbing kasa, parausan ng mga Guwardiyang Praetorium, lantarang nagbebenta ng laman sa pusod mismo ng banal na siyudad ng Herusalem, tila isang karayom sa paningin ng mga rebolusyonaryong Essenes ng Judea, ang kalapastangang ito ay naging ugat ng madugong pag-aaklas ng mga Hudyo laban sa Emperyong Romano, subalit ay nabigo ang rebolusyong Bar Kohkba, tuluyabg winasak ng mga Romano ang Templo ni Haring Solomon. Ang Bangang ito ang tanging natira sa gilid ng Templo, saksi sa mga gutay-gutay na mga bitukang nagkalat, pinagtataga ng mga kawal ng subukang pigilan ng mga Hudyo ang pag-giba ng banal na Templo. Ang kabiguan ng rebolusyon ay ang hudyat ng aming panibagong Diaspora, pinalayas kaming mga Hudyo sa sarili naming bayan, ang Bangang ito ay ginapang ng abuela ng aming mga ninuno, bago umalis ng Israel ay inukitan ito ng “ Hatikvah”, ibig sabihin ay “ Pag-Asa”, baling araw ay makakabalik din kami sa lupain ng Judea, ang lupang ipinangako sa amin ng panginoon.” Bahagya siyang yumuko, dinampot ng kanyang tinidor ang isang hiwa ng Hamon Ayberiko. “ Pero hanggang ngayon ay binabagabag pa rin ako ng paulit-ulit na pangaginip mula sa butas ng Banga, nakikita ko ang milyon-milyong kaluluwa ng mga lumuluhang Hudyo, sinusunog sa loob ng tila ay napakahabang Pantheon, ang kaganapang ito ay ang hudyat n gaming pagbabalik sa lupain ng Judea ngunit ay hindi isinaad kung kalian ito mangyayari, sa aming pagbabalik ay kamumuhian kami n gaming kapit-bansa, ang digmaan ay laging magiging bahagi n gaming almusal.” Muling pagsasalaysay, ngayon ay nauunawaan ko kung bakit sa lahat ng sulok ng Europa ay may mga komyunidad ng mga Hudyo, laging biktima ng pang-aabuso, tadhana nila ay kay pait lunukin.
Kasagsagan ng tag-lamig, katapusan ng Pebrero, mabilis kong narrating ang pintuan, kasabay si Senyora Constantina Villarica, tanyag na paltera sa Sevilla, hindi na kami nag-aksaya pa ng panahon, nilapita naming ang ume-ereng si Sarah Beatriz, biglang bumuhos ang malakas na ulan at may kasamang mabagsik na ihip ng hangin, kaagapay nito ay ang mabilis na pagluwal ng isang sanggol, kanyang mga luha ay biglang pumatak ng kaligayahan ng Makita ang malisog na anak, biyaya ng panginoon, agad kong pinunasan ng malinis na basang tela ang duguan pang sanggol, ako ay napaluha rin, ang mukha ng munting kerubin ay hawig na hawig ang hitsura ng aking Unico-Hijo, at ang sanggol na iyon ay ikaw, aking apo, ang karugtong ng aking buhay.
Muli ay bumalik ako sa aking katinuan, niyakap ko ng mas mahigpit si lola,patuloy niyang pinipisil-pisil ang aking pisngi, nararamdaman kong humihina ang mga tibok ng kanyang puso, pero ay andoon pa rin ang katatagan, lugmukin man ng ilang pagsubok, inalis ko ang aking ulo sa kanyang balikat, kanyang naunawaan na oras na upang kami ay uuwi na, ang namumulang sinag ay hinahatak ng araw sa pusod ng karagatan, halos araw-araw n gaming buhay ay inuubos ang buong dapit hapon sa lugar na ito, kahit bigo man ay hindi pa rin kami nawawalan ng pag-asa, baling araw ay darating din si ama.
